Jak kicz może stać się sztuką - o kinie Pedro Almodóvara, cz. 3

Dziś zapraszam na trzecią i ostatnią część artykułu o hiszpańskim twórcy.

Pedro Almodóvar to autor, którego filmy mają nie tylko określoną tematykę, która nadaje spójność jego twórczości, ale też wyróżniają się charakterystyczną stylistyką i środkami wyrazu. Operuje on często humorem, który rozładowuje napięcie między bohaterami[1]. W większości filmów, nawet tych, które nie są komediami, zawarte są akcenty humorystyczne. Żart to według reżysera skuteczna broń na wszelkie lęki. Najbardziej szalonym komediowym wyczynem Almodóvara był Labirynt namiętności. Dzieło to stanowiło próbę nawiązania do tradycji komedii „disparatada” (po hiszpańsku absurd, nonsens), czyli pozornie rozbitej i pozbawionej logiki, ale z wartką, wielowątkową akcją.

http://www.filmweb.pl/person/Pedro.Almodovar

Reżyser bawi się gatunkami filmowymi i łączy ze sobą różne konwencje, które pozornie do siebie nie pasują, jednak u niego tworzą całość. W jego dziełach znajdują się elementy melodramatu, musicalu, komedii, kryminału, thrillera, dramatu, komiksu, groteski, sitcomu czy soap opery. Dla przykładu Labirynt namiętności to połączenie opery mydlanej i komedii. Czym sobie na to zasłużyłam?, Wysokie obcasy, Kwiat mego sekretu i Drżące ciało czerpią z konwencji melodramatu, Matador i Prawo pożądania bliskie są thrillerowi, zaś Kika czy Zwiąż mnie to komedie.

http://www.filmweb.pl/person/Pedro.Almodovar

Almodóvar bawi się też kiczem oraz przesadną i agresywną estetyką – w jego dziełach pełno jest absurdalnego humoru i obyczajowej śmiałości. Miesza gatunki filmowe tworząc mozaikę sytuacji i postaci. Przewijają się tu transwestyci, homoseksualiści i nimfomanki, a każdy z tych bohaterów przeżywa swój dramat. Istotne w jego filmach są też kolory – zdecydowane, krzykliwe i ostre. Do ulubionych należy czerwień. Reżyser mówi, że jest to reakcja na surowość, jaka charakteryzowała jego dzieciństwo. W Wysokich obcasach kolor ten był łączony z niebieskim, zaś w Matadorze podkreślał klimat namiętności, intensywnego życia i nieuchronnej zagłady bohaterów.

Inna ważną cechą obrazów Almodóvara jest zamierzona sztuczność i podkreślanie dystansu w stosunku do opowiadanej historii – akcja rozgrywa się we wnętrzach, które wyglądają jak niedokończony i zagracony plan filmowy. Wiele tu ulubionych gadżetów reżysera – telefon, telewizor (Wysokie obcasy, Kika), szpilka do włosów (Matador), wzorzysta koszula (Prawo pożądania), kolczyki i obcasy (Wysokie obcasy).

http://www.filmweb.pl/person/Pedro.Almodovar

Częstym zabiegiem jest też stosowanie formuły "filmu w filmie", co podkreślać ma umowny charakter świata przedstawionego[2]. To także sposób na cytowanie filmowej klasyki. Według reżysera, fragment cudzego dzieła pomaga w dopowiedzeniu intrygi lub dopełnieniu charakterystyki postaci. W Matadorze bohaterowie oglądając Pojedynek w słońcu, widzą swoją przyszłość, natomiast w Wysokich obcasach główna bohaterka poprzez scenę z Jesiennej sonaty Bergmana wyjaśnia swoje relacje z matką. Almodóvar lubi też tworzyć krótkie filmiki. W Matadorze powstaje więc historia w stylu Upiora w operze, w Porozmawiaj z nią oglądamy Zmniejszającego się kochanka, natomiast w Przerwanych objęciach scenę z Dziewczyn i walizek[3]. 

http://www.filmweb.pl/person/Pedro.Almodovar

Wszystkie wymienione elementy filmów Pedro Almodóvara świadczą o jego wyrazistym, autorskim stylu reżyserii. W swej twórczości przeszedł on ewolucję od skandalizujących, utrzymanych w estetyce punkowej filmów z lat 80. i początku lat 90. do psychologicznych komedii o kobietach. Uważa się, że jak nikt inny potrafi on portretować płeć piękną pokazując skomplikowaną naturę ludzkich emocji. Bohaterzy jego filmów to często postaci z marginesu społecznego i seksualnego (dealerzy narkotyków, prostytutki, transwestyci, kryminaliści). Obrazy Almodóvara słyną też z agresywnej estetyki, kiczu, absurdalnego poczucia humoru i obyczajowej śmiałości. Są to melodramatyczne i pełne nieprawdopodobnych sytuacji historie. Natomiast jego ostatnie filmy, w porównaniu z buntowniczymi początkami, zbliżają się do poziomu arcydzieł. To już nie są ekstrawaganckie wybryki i prowokacje, lecz wielkie, subtelne kino, coraz głębsze psychologicznie i bogatsze znaczeniowo[4].

Twórca ten jest zdobywcą ponad 90 prestiżowych nagród filmowych. Są wśród nich hiszpańskie nagrody Goi oraz Oscary w kategorii najlepszy film zagraniczny za Wszystko o mojej matce (2000) i scenariusz do Porozmawiaj z nią (2003)[5]. Pedro Almodóvar już teraz zapisał się trwale w historii światowej kinematografii, mimo iż ma w niej jeszcze wiele do pokazania. Jak sam mówi: „Nie zostało mi już tak dużo czasu, a chciałbym jeszcze wiele historii opowiedzieć. I marzę o tym, żeby zdążyć”[6].

---

[1] O. Katafiasz, J. Wojnicka. Słownik wiedzy…, s. 343.

[2] A. Krupińska. Kino europejskie: Pedro Almodóvar. [on-line]. [Dostęp 20 maja 2010]. Dostępny w World Wide Web: http://www.film.org.pl/europa/almodovar.html

[3] E. Ciapara. Słownik Almodóvara…, s. 40.

[4] Kino Paradiso: Pedro Almodóvar. [on-line]. [Dostęp 20 maja 2010]. Dostępny w World Wide Web: http://paradiso.blox.pl/html/1310721,262146,21.html?412655

[5] Pedro Almodóvar. Wikipedia: Wolna encyklopedia [on-line]. [Dostęp 20 maja 2010]. Dostępny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Pedro_Almod%C3%B3var

[6] K. Kwiatkowski. Kino nie zostawia..., s. 24.